Rehabilitacja stawu łokciowego

Budowa i działanie stawu łokciowego

Staw łokciowy to staw złożony, zawiasowo-obrotowy, dwuosiowy. Łączy kość ramieniową z kośćmi przedramienia. Umożliwia zginanie kończyny górnej człowieka oraz ruch obrotowy przedramienia. Tworzą go trzy pary powierzchni stawowych otoczone wspólną torebką stawową i wzmocnione więzadłami.

Powierzchnie stawowe:

Część ramienno-łokciowa to staw zawiasowy. Utworzona jest przez powierzchnię wcięcia bloczkowego kości łokciowej i powierzchnię bloczka kości ramieniowej.

Część ramienno-promieniowa to staw kulisty tworzony przez główkę kości ramieniowej i dołek stawowy kości promieniowej – jest to tzw. staw promieniowo-łokciowy dalszy.

Obie powierzchnie pod względem funkcjonalnym tworzą całość i umożliwiają zginanie i prostowanie kończyny.

Część promieniowo-łokciowa (zwana stawem promieniowo-łokciowym bliższym) jest stawem obrotowym tworzonym przez obwód stawowy głowy kości promieniowej oraz powierzchnię wcięcia promieniowego kości łokciowej. Funkcjonuje niezależnie od dwóch poprzednich powierzchni i umożliwia nawracanie i odwracanie przedramienia.

Torebka stawowa osłania staw od środowiska zewnętrznego, stabilizuje go w pozycjach skrajnych a także wytwarza maź stawową. W częściach bocznych jest gruba i włóknista zaś w części przedniej i tylnej cienka i luźna. Dzięki temu możemy swobodnie zginać rękę przy jednoczesnej stabilizacji bocznej.

Bardzo ważną funkcję w stawie łokciowym pełnią więzadła (poboczne boczne, poboczne przyśrodkowe, pierścieniowate) umiejscowione zewnętrznie do torebki stawowej. Ze względu na znikome działanie stabilizacyjne ze strony mięśni to one odpowiadają w głównej mierze za zabezpieczenie stawu przed zwichnięciami. Wraz z torebką przenoszą bardzo duże obciążenia boczne i ze względu na to szczególnie narażone są na urazy i kontuzje.

Ze stawem łokciowym współpracuje kilka grup mięśni odpowiedzialnych za ruch kończyny górnej. Tzw. grupa przednia to mięśnie zginające staw, tylna odpowiada za prostowanie, boczna to grupa mięśni prostujących palce i nadgarstek a przyśrodkowa je zginająca. Aparat mięśniowy łokcia tworzą także grupy mięśni odpowiedzialne z ruchy pronacyjne (nawracające) i supinacyjne (odwracanie) przedramienia poniżej stawu łokciowego.

Patologie i urazy okolicy stawu łokciowego

Wszelkie patologie występujące w okolicy stawu łokciowego podzielić możemy, ze względu na przyczynę ich zaistnienia, na urazowe i nieurazowe.

Do pierwszej grupy zaliczamy wszelkie zwichnięcia i złamania, uszkodzenia tkanek miękkich jak torebka czy więzadła, zapalenie pourazowe torebki stawowej oraz powstawanie tak zwanych wolnych ciał. Złamania i zwichnięcia prowadzą często do powikłań wywołujących ograniczenie ruchomości stawu oraz jego zwłóknienia (artrofibroza). O ile przy ograniczenie ruchomości wystarczająca będzie właściwie prowadzona rehabilitacja, to artofibroza wymaga już niestety interwencji chirurgicznej. Przy leczeniu i rehabilitacji powikłań pourazowych bardzo ważne jest rozpoznanie właściwej przyczyny dolegliwości gdyż różne z nich mogą dawać podobne objawy. Przykładem może być częściowe uszkodzenie więzadeł przyśrodkowych dające objawy podobne jak przy tzw. łokciu tenisisty. Z kolei ciała wolne to złuszczone w wyniku urazu fragmenty kości bądź chrząstek pozostające w przestrzeni stawowej, blokujące się między powierzchniami stawowymi i wywołujące dotkliwy ból i zablokowanie ruchu stawu.

Do grupy patologi nieurazowych zaliczamy wszelkie zmiany zachodzące na skutek długotrwałych obciążeń elementów stawu i związanych z nimi podrażnieniami i mikrourazami. To między innymi zapalenia kaletek i fałdów maziowych, tendinopatie i neuropatie kompresyjne oraz choroby zwyrodnieniowe stawu. Te ostatnie polegają na zmianach degeneracyjnych powierzchni stawowych oraz oklejających je tkanek i mogą mieć zarówno charakter pierwotny jak też być wynikiem doznanego urazu.

Przykładami tendiopatii (schorzeń ścięgien) a dokładnie enzeopatii – zapaleń przyczepów ścięgien są łokieć tenisisty i łokieć golfisty.

Łokieć tenisisty

Łokieć tenisisty to zapalenie nadkłykcia bocznego kości ramieniowej, miejsca przyczepów mięśni prostowników nadgarstka do kości ramieniowej. Powodem są mikrourazy przyczepów powstające podczas codziennego nadużywania a przez to przeciążania mięśni prostujących nadgarstek i palce w stronę grzbietową ręki. Objawem jest kłujący ból po zewnętrznej stronie stawu łokciowego, często promieniujący w dół przedramienia, nasilający się przy obracaniu przedramienia i prostowaniu ręki w łokciu pod obciążeniem. Zwiększenie bólu następuje również przy prostowaniu nadgarstka i palców.
Wbrew nazwie, łokieć tenisisty to nie jedynie przypadłość dotykająca zawodników uprawiających ten sport. Ponieważ jest to zespół przeciążeniowy, narażone na niego są wszystkie osoby systematycznie nadwyrężające mięśnie przedramienia, przede wszystkim prostowniki nadgarstka, wykonujące powtarzalne ruchy nadgarstka i przedramienia pod obciążeniem. Dotyka zarówno osoby stale podnoszące jedną ręką znaczne ciężary jak i piszących intensywnie długopisem czy na klawiaturze komputera. Cierpią na niego dentyści, hydraulicy, stolarze, rzeźbiarze i przedstawiciele innych zawodów nadużywający i przeciążający w sposób ciągły, z racji swych obowiązków, mięśnie przedramienia.

Łokieć golfisty

Zespół przeciążeniowy zwany łokciem golfisty to, z kolei, zapalenie nadkłykcia przyśrodkowego kości ramieniowej. Stan zapalny wywołują mikrourazy przyczepów mięśni zginających powstałe przy często powtarzanych zbyt gwałtownych ruchach związanych ze zginaniem przedramienia, nadgarstka i palców. Jak przy uderzeniu w golfie – stąd nazwa. Objawem jest ból w wewnętrznej części łokcia częstokroć promieniujący wzdłuż wewnętrznej strony przedramienia a także sztywność, osłabienie i słabość palców, nadgarstka i dłoni. Łokciowi golfisty towarzyszy także często drętwienie i mrowienie palców.
Tak, jak już wspomnieliśmy, łokieć golfisty to przypadłość nie tylko osób uprawiających golf. Dotyka także sportowców prowadzących niewłaściwie trening siłowy, uprawiających sporty rzutowe i z użyciem rakiet, łucznictwo i wiele innych. Także narażone na ten zespół są wszystkie osoby niezwiązane ze sportem, które, np. na skutek obowiązków zawodowych, wykonują wielokrotnie czynności związane z energicznym zginaniem łokcia pod obciążeniem. Powtarzane codziennie przez dłuższy okres mogą doprowadzić do enzeopatii zginaczy i wystąpienia łokcia golfisty.
Niepoddany właściwej terapii łokieć golfisty prowadzi do występowania przewlekłych zespołów bólowych, ograniczenia zakresu ruchów w obrębie przedramienia, nadgarstka i dłoni oraz stałego, trwałego przykurczu – zgięcia w stawie łokciowym.

Uwaga: Zespołu łokcia golfisty nie należy mylić z niezmiernie rzadko występującym zespołem przeciążeniowym ścięgna mięśnia trójgłowego ramienia zwanym tylnym łokciem golfisty.

Zabiegi rehabilitacyjne przy urazach stawu łokciowego

Przed rozpoczęciem zabiegów rehabilitacyjnych bardzo ważne jest właściwe zdiagnozowanie przyczyn występujących objawów chorobowych gdyż tak samo odczuwane przez pacjenta dolegliwości mogą mieć zupełnie różne podłoża. Jak w przytaczanym już tu przykładzie uszkodzenia więzadeł przyśrodkowych i zapalenia nadkłykcia bocznego kości ramieniowej.
W rehabilitacji urazów stawu łokciowego wykorzystywane są zarówno metody fizykoterapeutyczne łagodzące ból i przyspieszające regenerację tkanek jak i zabiegi terapii manualnej, zabiegi wzmacniające i poprawiające ruchomość stawu i jego elementów.

Zalecane metody terapeutyczne przy najczęstszych urazach łokcia

Łokieć tenisisty, łokieć golfisty: terapia falą uderzeniową – korzystnie połączyć ją z laseroterapią, krioterapia ciekłym azotem, terapia ultradźwiękami, taping, terapia manualna.